Beter laat dan nooit
Inleiding:
Zaterdag 23 november werd het begin van een dialoog gemaakt tussen nabestaanden van Joodse zijde, het Verzet en van ‘foute’ Nederlanders; 80 jaar na WOII ! Het thema was ‘Verbinden en Doorgeven’.
Hoe bijzonder, en ik was ontroerd dat ik dit mocht meemaken. Dit was in het Nationaal Archief in Den Haag en duurde de hele dag.
Op de ‘achtergrond’ was mijn vader van 93 jaar, en een kind van zgn. ‘foute’ ouders, zich bewust van deze dag. Hij was echter 1 dag ervoor opgenomen in het ziekenhuis. Dit bleek later zijn stervensproces te zijn. Ik hoopte dat hij nog mijn reflectie zou kunnen horen van deze dag. Dit is deels gelukt. Mijn vader is in het ziekenhuis gestorven op 5/12/24. Hij was de laatste levende getuige van de WOII binnen de familie.
Rust in VREDE papa..
Iedereen heeft een emotionele erfenis
De meesten van mijn bloglezers kennen mijn achtergrond als kleinkind van ‘foute’ grootouders aan beide kanten! 6 Personen uit mijn familie zijn geïnterneerd geweest in kampen, vaak jarenlang en om de verkeerde keuzes die destijds werden gemaakt. Geen van allen heeft gecollaboreerd met de Duitsers, maar door hun keuzes heeft iedere familielid, ook de generaties erna, vreselijk moeten boeten op zowel emotioneel/mentaal, als fysiek en spiritueel niveau. Hier heb ik mijn boek over geschreven.
Daarnaast leeft de vraag in hoeverre we, 80 jaar later, nog steeds verstrikt zitten in het denken in goed en fout?
En dát is m.n. wat ik gemeen heb met overige nabestaanden van ‘foute’ (groot)ouders; de nasleep van alle onverwerkte (oorlogs-)trauma’s van onze voorouders. De overdracht van deze trauma’s bij onze conceptie; ik noem het de emotionele erfenis (ofwel de transgenerationele overdracht).
Nazaten van ‘foute’ Nederlanders gaan vaak nog steeds gebukt onder het verleden en de keuzes die hun ouders of grootouders destijds maakten. Zonder dat ze daar zelf ook maar iets aan konden doen. Ze treffen geen blaam, wel de gevolgen!
Maar dit geldt ook voor nabestaanden van Joodse zijde en het Verzet. Ook zij kunnen veel last hebben van de onverwerkte trauma’s uit het (oorlogs-)verleden van hun (groot)ouders.
Hoe mooi is het dat er deze dag een begin wordt gemaakt met het samenkomen van deze doelgroepen en om in gesprek te gaan met elkaar.
Mijn reflectie op deze historische dag
Vooraf had ik mijn kinderen gevraagd te duimen voor een geslaagde dag. Geslaagd als in respectvol – luisteren naar elkaar – vruchtbare ontmoetingen 🫶🏼
Ook schreef ik aan hen:
We zijn allemaal moedige mensen door zo kwetsbaar te zijn in ons verhaal!
In de auto op weg naar dit symposium, hoorde ik op het journaal over een onderzoek waaruit blijkt dat de meerderheid van de ondervraagden moeite zou hebben wanneer een kind van ‘foute’ ouders een publieke functie zou betreden, bv burgemeester….
De dag werd geopend door de voorzitter van Stichting Werkgroep Herkenning, Michael Schuling, waarna Sheila Sitalsingh als dagvoorzitter de dag verder inluidde.
Niet alleen de pers was aanwezig, maar er was ook een live radio-uitzending met Coen Verbraak van de Publieke Tribune.
Sprekers vanuit verschillende oorlogs-achtergronden
(Ik noem niet alle sprekers. Voor een gedetailleerder verslag vind je onderaan een link).
De dag startte met sprekers vanuit verschillende oorlogsachtergronden.
Als eerste sprak Wim van de Donk, voorzitter van Nationaal Comité 40-45. Hij refereerde aan Hans Blom, de voormalig directeur van het NIOD. Blom pleitte in 1983 al voor meer nuance in goed en kwaad. Voor het grijze gebied. Helaas is er nog niet zoveel veranderd. Er is behoefte aan gesprek en debat. Volgens Wim, levert de openbaarmaking van het CABR op 1-1-25 maatschappelijke gesprekken op. Hij kwam met een mooie uitspraak van Viktor Frankl (overlever van de holocaust); “In elk moment zit ook een keuze”! Wim gaf zelf aan dat herdenken ook nadenken is! Mooi gezegd vind ik. Wim hoopte dat wij (de diverse doelgroepen) elkaar gaan ontmoeten in begrip en uitte zijn dank en complimenten voor dit symposium.
Hierna sprak Rabbijn Awraham Soetendorp via een boodschap op het scherm in verband met de sabbat.
Het was muisstil in de zaal en je voelde de emoties onder de aanwezigen. Mensen werden geraakt door de prachtige woorden van de rabbijn
Hij vertelde dat de sabbat met zich meebrengt de heelheid te blijven zien en voelen. “De sabbat brengt ons bij elkaar. Er kan niet van schuld gesproken worden. Het verleden schikt zich naar de toekomst, lieve vrienden en vriendinnen”, vertelt hij verder. Ook spreekt hij het verlangen uit om de armen om elkaar heen te doen en elkaars handen vast te houden. Hij vervolgt: “We hebben elkaar nodig om niet te verzwakken en naar het licht van saamhorigheid te gaan. Mogen wij op deze wijze verder gaan – Shalom”. Iedereen klapte..
Vervolgens kwam de burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen aan het woord. Hij vertelde dat hij ook 100-jarigen bezoekt en dan soms van tevoren te horen krijgt dat iemand ‘fout’ was in de oorlog en de vraag of hij wel wil gaan? “Maar”, zo zegt hij, “u bent niet schuldig! Ik ben van iedereen burgemeester!” Over de openbaarmaking vertelt hij te hopen dat er ook bevrijdende antwoorden gaan komen en dat we straks een completer beeld zullen hebben van ons oorlogsverleden. Hij vervolgt: “Ik vertrouw erop dat u er voor elkaar zult zijn. Ik ben beschikbaar om te helpen!”
Hierna gaat Sheila in gesprek met Liesbeth van der Horst (Directeur Verzetsmuseum), Michael Schuling (voorzitter SWH) en John Blogg (geeft rondleidingen in het Holocaustmuseum – kleinkind van weggevoerde Joodse grootouders en Joodse onderduik vader).
John vertelde dat het museum ons leert dat mensen rare dingen kunnen doen. Er is ook een NSB-gang, van mensen met foute keuzes. “Hier is het altijd het drukst”, zegt hij. Mensen zijn nieuwsgierig. Over de openbaarmaking zegt hij ons verstand erbij te blijven houden en niet emotie te laten overheersen
Michael vertelde dat hij álles wilt weten. Hoe mensen tot bepaalde keuzes kunnen komen. Hij is blij dat hij zelf alle dossiers heeft kunnen bekijken. Hij is nu 4 jaar bezig en nog niet klaar, omdat hij nog niet alles heeft genoteerd.
Liesbeth zegt o.a. dat het belangrijk is om constant je verhaal te blijven vertellen!. Ze zegt dat op de scholen alleen óver de WOII wordt onderwezen, maar er wordt niet verteld wat er ná de WOII is gebeurd. Ze denkt dat de tijd hiervoor nu rijp is…! Liesbeth vertelt ook dat veel mensen in de oorlog goed én fout waren en dat de openbaarmaking van de archieven hierin duidelijkheid kan geven én kan helpen in het vinden van de nuance.
Wim van de Donk vroeg nog even het woord vanuit de zaal en richtte zich tot ons (Werkgroep Herkenning) om bij de 4 en 5 mei herdenkingen te zijn! Wow. Wim vervolgt door te zeggen dat we ons moeten gaan verbinden, meer en meer openstaan en als we dat niet kunnen, is alles voor niets geweest. Iedereen klapte.
Tom de Smet, plaatsvervangend algemeen directeur van het Nationaal Archief, kwam toen aan het woord middels een scherm en vertelde dat hij het jammer vond dat hij niet live aanwezig kon zijn. Hij vertelde dat het CABR archief een belangrijk en omvangrijk archief is. Een beladen archief en boordevol informatie voor de nabestaanden. Hij vond het thema Verbinden & Doorgeven heel goed voor het maatschappelijk belang en hoopt dat met de openbaarmaking en het online plaatsen dit op een gezonde manier gevoed kan worden. Hij benadrukt dat het archief niet altijd de waarheid is.
Daarna kwam Edwin Klijn, projectleider digitalisering oorlog voor de Rechter, aan het woord. Vanaf 1 januari 2025 is het grootste oorlogsarchief van Nederland, het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, te raadplegen via internet, dus gewoon vanaf de eigen computer. Je hoeft dan niet meer zelf naar het Nationaal Archief te gaan. Er zijn inmiddels 8 miljoen pagina’s gescand van de 32 miljoen.
Hij vertelt dat de inrichting van de nieuwe website, www.oorlogvoorderechter.nl, zo dicht mogelijk bij het archief blijft. Edwin legde de indeling duidelijk uit, en iedereen in de zaal was stil. Dit is immers voor velen een spannende tijd…..
Edwin vervolgt dat achternamen in diverse dossiers kunnen voorkomen. ook kun je teksten kopiëren voor eigen aantekeningen. Tevens worden oorlogsbronnen met de hele tijdlijn vermeld. Hij verwacht tot 2027 bezig te zijn met het digitaliseren.
Er is een klantcontactcentrum opgericht waar je met al je vragen terechtkunt!
Voor de lunchpauze kwam onverwachts de burgemeester van Ouder Amstel, Joke Geldhof, op het toneel om bestuurslid Lenie Degen van Stichting Werkgroep Herkenning te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau voor haar grote inzet.
Toen gingen we naar beneden om te lunchen. Er hing een gemoedelijke sfeer en de mensen konden ook langsgaan bij de boekentafel. Ik heb nog een aantal boeken van mijzelf kunnen verkopen 🙂 Altijd leuk!
Gedurende de dag was er ook muziek en werden toepasselijke liedjes gezongen.
Na de lunch kwamen ook persoonlijke verhalen aan bod. Zo hoorden we verhalen van kinderen en kleinkinderen van ‘foute’ (groot)ouders, van verzetsouders en van Joodse zijde. Het verhaal van John Blogg, kind van een Joodse onderduikvader en kleinkind van Joodse grootouders, raakte mij diep. Hij werd een paar keer zeer geëmotioneerd en raakte daarmee mijn hart. Wat een moedige man om hier zo te komen spreken. Hij zei dat wegkijken ook een keuze is! Hij wilde niet wegkijken van ons…..Wat mooi John, dacht ik, en ik vind deze uitspraak ook passen bij hoe er werd weggekeken in en na de WOII; hoe er met mensen werd omgegaan in de diverse kampen, maar ook hoe mensen hedendaags nog steeds vaak wegkijken in moeilijke tijden of situaties!
Hierna leest Lenie Degen een boodschap voor van de Rabbijn Lody Benno van de Kamp. De Rabbijn stelde zichzelf de vraag: Welke keuze zou ik hebben gemaakt? Volgens hem het enige middel voor heling.
Bertine Mitima-Verloop was de laatste spreker. Zij is psycholoog en onderzoeker bij ARQ; Nationaal Psychotrauma Centrum
Middels het scherm liet zij diverse quotes zien van mensen die zij heeft geïnterviewd voor haar onderzoek hoe (vermeende) collaboratie doorwerkt bij volgende generaties. Ook ik was hierbij betrokken en ben dit jaar door haar geïnterviewd, klik hier Geluiden uit de stilte.
Hier wordt ook vermeld welke hulp mensen hebben gezocht en welke hulp er nodig is. Ook werden er vragen gesteld over hoe wij (geïnterviewden) denken over de openbaarmaking van het CABR. Zelf heb ik hier absoluut geen moeite mee en mijn boek is mijn waarheid!
Volgens Bertine’s onderzoek zijn het niet allemaal collaborateurs. Maar ⅓ van de verdachten heeft een vorm van veroordeling gekregen. Ook is een groot aantal vrijgesproken.
Volgens haar onderzoek kwam naar voren dat nabestaanden te maken konden krijgen met veroordeling – uitsluiting – armoede – beperkte kansen, naast klachten als – zwijgen – ontwrichting – schaamte – nachtmerries – herbeleving – depressie/burn out – moeite met eigen identiteit vinden – prestatiedrang hebben en nog veel meer.
Haar resultaten toonden dat ⅓ van de kinderen en ⅕ van de kleinkinderen van (vermeende) collaborateurs klachten hebben die gerelateerd konden worden aan het oorlogsverleden van hun (groot)ouders. Zelf vermoed ik dat dit percentage hoger zal liggen, omdat iedereen een emotionele erfenis heeft en dus ook kinderen en kleinkinderen van…
Ook vertelde Bertine dat het hierbovenstaande niet altijd wordt herkend als oorzaak binnen de hulpverlening. Er kan een andere reden zijn voor iemand om hulp te gaan zoeken, bijvoorbeeld door een scheiding of verlies van een dierbare.
Wat ik hier aan wil toevoegen, is dat buiten de reguliere zorg, deze oorzaken meestal wel snel kunnen worden herkend. Denk aan bv de traumatherapeuten, familieopstellingen, regressiewerk etc. Als ervaringsdeskundige en psychosociaal therapeut, weet ik dat de oorzaken voor vele problematieken in het heden, kunnen liggen in het (verre) verleden, en hier begint dan ook de zoektocht naar heling! Zie mijn 1 op 1 Traject Word je eigen Master & empower jezelf, waarin ik samen met de cliënt ook de emotionele erfenis onder de loep neem! Net zoals ik mijn eigen emotionele erfenis, ‘als kleinkind van’ heb uitgewerkt en geheeld en ik gebruik het als methodiek in mijn praktijk !
Op de foto hieronder zie je in kernwoorden de uitkomst over de impact van de openbaarmaking van het CABR archief. Nieuwsgierigheid staat bovenaan en een soort van opluchting, want het wordt nu wel uit de taboesfeer getrokken, naast dat ook veel mensen boos zijn hierover of angst ervaren dat onrecht hen wordt aangedaan.
Enkele adviezen van Bertine bij veel emoties:
- mag er zijn
- u bent niet de enige
- praat erover / maak het bespreekbaar
- zoek het juiste moment voor onderzoek, niet in hectische tijden doen
- neem evt. iemand mee
- zoek professionele hulp bij Arq of het Nederlands Veteranen Instituut of werkgroepherkenning.nl
- ik voeg hieraan toe; of zoek buiten de reguliere zorg!
Bij mij is geen lange wachtlijst. https://www.moniquevandelaar.nl
Tijdens de goed verzorgde lunch zijn er vragen vanuit de zaal in een Vragenbox gedaan. Enkele vragen kunnen gezien de tijd beantwoord worden. De meeste vragen zijn voor Edwin over de nieuwe website aangaande de openbaarmaking.
Als laatste gebeurtenis mochten wij, de aanwezigen in de zaal, bij een live radio uitzending zijn van Coen Verbraak van de Publieke Tribune. Hij interviewde Michael Schuling, John Blogg,Tanja van der Woud-Wolterbeek en Bertine Mitima-Verloop en Kai Bloemers over de openbaarmaking van het oorlogsarchief. John Blogg vertelde dat het hem makkelijker lijkt om slachtoffer te zijn dan dader. Die ene zit met schaamte, zei hij en de ander met verdriet en schaamte, maar beiden vindt hij afschuwelijk. Ook vertelt John, dat er vanuit de Joodse beweging nog met wantrouwen wordt gekeken naar de openbaarmaking van het oorlogsarchief. “Ik zit juist hier omdat als je niet met elkaar praat, kom je nooit uit de problemen!” Wat een mooie afsluiting!
Met zijn kalme stem en mooie vragen, maakte Coen er een waar spektakel van en was het voor ons toehoorders een unieke happening!
De uitzending is terug te luisteren via NPO 1, uitzending gemist.
Wat een mooi begin voor een hopelijk verdere dialoog en oproep tot een ieder die zich hiertoe aangetrokken voelt; om elkaar niet te haten, maar te luisteren naar elkaar en elkaar in de ogen te kijken, ongeacht je mening, achtergrond, geloof, omstandigheden, en/of je dader of slachtoffer bent.
Het was zeker een geslaagde dag. Er waren vele positieve geluiden – een lach en een traan – en de aanwezigen, waaronder ikzelf, gingen met een mooie ervaring rijker weer huiswaarts!
Warme groet,
Monique Angèle
Mail: praktijkhappyworld@gmail.com
Mobiel: 06-27401365
Lees hier het verslag van Stichting Werkgroep Herkenning: Klik hier Symposium Verbinden & Doorgeven
De foto bij dit blog is mijn vaders hand in de mijne in zijn laatste uren…